Obchody 70-lecia Instytutu Chemii Fizycznej PAN

Dnia 4 czerwca 2025 roku w Warszawie odbyły się uroczyste obchody 70-lecia Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk (IChF). Wydarzenie jubileuszowe zgromadziło obecnych i emerytowanych pracowników, współpracowników i przyjaciół Instytutu, a także przedstawicieli instytucji państwowych, samorządowych oraz środowiska naukowego – zarówno z Polski, jak i z zagranicy.

W pierwszej kolejności odsłonięto tablicę poświęconą prof. Jerzemu Herbichowi – wieloletniemu pracownikowi naukowemu i znakomitemu organizatorowi życia Instytutu. Jego działalność w istotny sposób przyczyniła się do modernizacji i rozbudowy zaplecza badawczego instytutu oraz umocnienia jego pozycji naukowej. Na uroczystości obecna była rodzina prof. Herbicha – w tym jego syn oraz wnuczki, które wspólnie odsłoniły tablicę pamiątkową. Ten gest nadał uroczystości osobisty i głęboko symboliczny wymiar.

Następnie uczestnicy udali się do nowego budynku laboratoryjnego, którego otwarcie było jednym z kluczowych momentów jubileuszu. Przestrzeń ta zostanie przeznaczona na potrzeby zespołów badawczych realizujących projekty w ramach programów ERA Chairs „Perfection” oraz Teaming for Excellence „TRIO-VI (CoE)” ICTER. 

Oficjalna część uroczystości odbyła się w auli Instytutu. Spotkanie otworzył dyrektor dr hab. Adam Kubas, prof. IChF, który powitał gości i wygłosił przemówienie inauguracyjne.

W pierwszej sesji, zatytułowanej „Building a bright future on solid foundations (and funding)”, uczestniczyli przedstawiciele instytucji publicznych, w tym prof. Andrzej Szeptycki – podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, który w swoim przemówieniu zwrócił uwagę na znaczenie popularyzacji nauki i obecności uczonych w debacie publicznej. Przekonywał, że bez zaangażowania badaczy w tłumaczenie społecznego sensu ich pracy trudno będzie uzyskać zrozumienie i wsparcie ze strony decydentów. Podkreślił, że nauka wymaga nie tylko doskonałości badawczej, ale także komunikacji.

Do tego głosu nawiązał prezes Polskiej Akademii Nauk, prof. Marek Konarzewski, przypominając, że odkrycia naukowe stanowią podstawę każdego postępu. Jednak do tego niezbędne jest zrozumienie i zaakceptowanie tego faktu przez społeczeństwo. Dodał, że przedstawiciele środowisk badawczych powinni podejmować wysiłek tłumaczenia sensu swojej pracy – nie w sensie uproszczenia, lecz przybliżenia jej wartości i znaczenia.

Dyrektor Adam Kubas odebrał z rąk przedstawiciela samorządu województwa mazowieckiego medal „Pro Masovia” oraz dyplom uznania przekazany przez Marszałka Województwa Mazowieckiego, Adama Struzika. W przemówieniu podkreślono, że to właśnie dzięki instytutom takim jak IChF region mazowiecki osiąga status lidera innowacyjności i badań naukowych w Polsce, skupiając ponad jedną trzecią krajowego potencjału B+R oraz generując ponad 20% PKB.

Prof. Marcin Opałło podsumował siedemdziesięcioletnią historię Instytutu w wykładzie „70 years of IChF in a nutshell”. Następnie dyrektor Adam Kubas, w prezentacji „IChF Today and Tomorrow”, nakreślił bieżące wyzwania, cele strategiczne oraz rolę, jaką Instytut pełni obecnie w krajowym i międzynarodowym systemie nauki. Przedstawił również aktualną strukturę jednostki oraz wizję jej dalszego rozwoju.

O interdyscyplinarności i znaczeniu badań translacyjnych mówił prof. Maciej Wojtkowski, prezentując działania Międzynarodowego Centrum Badań Oka ICTER w wykładzie zatytułowanym „Vision of vision at IChF: the case of ICTER”.

Prof. Stefan Bräse, w imieniu Międzynarodowego Komitetu Doradczego IChF, złożył Instytutowi życzenia z okazji jubileuszu, zamykając swoje wystąpienie toastem: „Za naukę, za przyjaźń, za przyszłość!”

Kolejna część programu poświęcona była refleksjom nad rozwojem kariery naukowej w IChF. Sesję, prowadzoną przez prof. Agnieszkę Michotę-Kamińską, otworzył Wiktor Kulesza, przewodniczący Rady Doktorantów, przedstawiając perspektywę osób rozpoczynających pracę naukową w Instytucie. Prof. Aleksei Aksimentiev opowiedział jak studia doktoranckie w Instytucie wpłynęły na jego drogę naukową od badań nad podstawowymi składnikami materii po współczesne zagadnienia biofizyki i wirusologii. O znaczeniu chemii fizycznej w przemyśle mówił wychowanek Instytutu dr Marek Knor, natomiast prof. Gonzalo Angulo przedstawił osobistą opowieść o swojej naukowej podróży z Andaluzji do Warszawy.

W czasie obiadu w ogrodach Instytutu uczestnicy spotkania mieli okazję odnowić kontakty — wspominając dawne czasy, rozmawiając o sprawach bieżących i spoglądając w przyszłość, często po raz pierwszy od dłuższego czasu spotykając się osobiście.

Następnie powrócili do auli na trzecią sesję, poświęconą badaniom naukowym. Obradom przewodniczyła prof. Joanna Niedziółka-Jönsson. Prof. Jacek Waluk zaprezentował refleksję opartą na niemal pięciu dekadach własnych doświadczeń w Instytucie. Następnie prof. Stefan Bräse przedstawił wizję rozwoju chemii cyfrowej w wykładzie „Digital chemistry - a trip into the blue”, prof. Elena Ferapontova opowiedziała o zastosowaniu metod elektrochemicznych w diagnostyce nowotworów i zakażeń prezentując „Antimicrobials & Cancer Diagnostics Through an Electrochemical Lens”, zaś prof. Aleksei Aksimentiev zaprezentował nowoczesne podejścia do modelowania złożonych układów biologicznych – „Toward predictive modeling of bimolecular systems, from physical chemistry of polymers to viruses and organelles.”

Zwieńczeniem jubileuszu było spotkanie w ogrodach Instytutu, gdzie w atmosferze swobodnych rozmów przy wspólnym posiłku kontynuowano wymianę myśli. Poczęstunek zapewniła firma Renggli, której dziękujemy za wsparcie.

Obchody siedemdziesięciolecia Instytutu Chemii Fizycznej PAN stały się okazją nie tylko do wspomnień, ale przede wszystkim do namysłu nad przyszłością nauki i odpowiedzialnością środowiska akademickiego wobec społeczeństwa. W centrum uwagi znalazł się człowiek: badacz, nauczyciel, odbiorca wiedzy. Instytut nie istnieje poza kontekstem społecznym — rozwija się dzięki pytaniom, które naukowcy mają odwagę postawić, i dzięki relacjom, jakie budują ze światem poza nauką. To właśnie te więzi nadają sens pracy badawczej i pozwalają myśleć o nauce jako dobru wspólnym.

„Instytut to nie tylko miejsce badań, laboratoria, granty i publikacje. To przede wszystkim ludzie – ich pasje, wybory i odwaga stawiania pytań. To oni budują pomost pomiędzy marzeniami a rozwiązaniami zmieniającymi świat.”

— dr hab. Adam Kubas, prof. IChF, dyrektor Instytutu.

Serdecznie dziękujemy Fundacji Candela za współorganizację uroczystości oraz panu Grzegorzowi Krzyżewskiemu za uchwycenie atmosfery jubileuszowej na fotografiach.

Zapraszamy do odwiedzenia pamiątkowej strony jubileuszowej: https://70.ichf.edu.pl/.

Tekst: zespół PR IChF.

Zdjęcie główne do notki: Grzegorz Krzyżewski